Uit archeologisch onderzoek is gebleken dat de Sint Maartenskerk vele malen is verbouwd, vergroot en opnieuw gebouwd. Men spreekt daarom wel van de 'tien gedaanten van de Maartenskerk'.
De oudste voorganger van de huidige kerk dateert vermoedelijk uit de 10de eeuw, de Karolingische tijd. In de Romaanse en Gotische tijd hebben belangrijke uitbreidingen plaats gevonden. Veel gegevens van de bouwgeschiedenis in de 15de en 16de eeuw zijn bekend door vermelding in de jaarkronieken van de zogenaamde "Chronicon Tielense'.
In 1431 start de bouw van een nieuwe toren. Nadat bleek dat de toren onvoldoende was gefundeerd werd deze weer afgebroken en begint de bouw van een nieuwe toren met een hoge, houten spits.
Aan het einde van de 15de eeuw bereikt de kerk zijn grootste omvang. Of de geplande kruisbasiliek met aan de noordzijde één en aan de zuidzijde twee zijbeuken ooit geheel is voltooid is niet geheel duidelijk. De oorspronkelijke contouren van het transept en het koor zijn weergegeven in de bestrating.
In 1580 komt de kerk in het bezit van de Hervormden als Tiel overgaat tot de Reformatie. De kerk werd herhaaldelijk getroffen door stormen. Eind 17e eeuw treedt een periode van verval in. In 1785 worden in de resten van het koor een paardenstal gebouwd van de Huzaren.
Bij de bevrijding in 1945 raakt de kerk zwaar beschadigd door beschietingen vanaf de overzijde van de Waal. Het herstel van het interieur, de kap van de kerk en de bovenzijde van toren is in 1964 afgerond. Ook vrijwel het gehele carillon dateert uit de jaren '60 van de vorige eeuw. Enkele oudere klokken staan op de begane grond in de kerk. Het 19de eeuwse Bätz orgel komt uit een kerk in Dordrecht.
Kerk
Grote of St. Maartenskerk. Van de groots opgezette, doch nimmer voltooide laat-gotische kruiskerk zijn bewaard gebleven het in oorsprong pseudobasilicale later aan de zuidzijde van bovenvensters voorziene schip,gebouwd van 1420 tot omstreeks 1430 bestaande uit een met een houten tongewelf overdekte middenbeuk op achthoekige, bakstenen pijlers, een noorderzijbeuk en een omstreeks 1450 verdubbele zuidelijke zijbeuk. Over de zijbeuken stergewelven.
In het westelijke deel van de zijbeuk een in 1554 gebouwde doopkapel met kruisribgewelven op natuurstenen zuiltjes met versierde schachten.
Boven de doopkapel een met een stergewelf gedekte librije. Tegen de noorderzijbeuk een portaal met puntgevel en spitsbogige ingang, afgesloten door een hek met bekronend tekstbord in gesneden Lodewijk XIV-omlijsting, midden 18e eeuw.
Het herstel van de zware oorlogsschade is gereedgekomen in 1966. Tot de inventaris behoren: 12 panelen, midden 16e eeuw, met medaillons, waarin heiligen, omgeven doorlofwerk, renaissance 6 hiervan aangebracht tegen de kuip van de in oude stijl vervaardigde moderne preekstoel.
Koperen lezenaar, 17e eeuw. Koperen voorzangers, marmeren epitaaf voor Stephanus van Welteren, 1709; zes gesneden rouwborden 18e eeuw en zerken, 15e, 16e, 17e eeuw. Kerkhof met beplanting.
Orgel met Hoofdwerk, Bovenwerk en vrij Pedaal, in 1854 gemaakt door C.G.F. Witte voor de Nieuwkerk te Dordrecht. In 1962 gerestaureerd en overgeplaatst naar Tiel.
Toren
Rijksmonument 35569
Met turfsteen bekleed, na 1440 opgetrokken bouwwerk, bestaan de uit drie geledingen, elk versierd met drie van traceringen voorziene spitsboognissen in ieder gevelvlak en gedekt met een eenvoudige, vierzijdige spits. Herstel van zware oorlogsschade voltooid 1965.
Klokkenstoel met klok van J. Moer, 1552, diam. 155,4 cm. In de kerk staan drie klokken opgesteld, die met de klok van Jan Moer in de toren het gelui van vóór de Tweede Wereldoorlog vormden: een van Gerrit?, 1554?, diam 103 cm. en twee van Jan Moer, respectievelijk 1552 en 1554, diam. 126,5 cm. en 83,2 cm..
Sacristie
Rijksmonument 35567
Ten zuid-oosten van de kerk de sacristie, oorspronkelijk aansluitend bij het in 1560 door Mr Cornelis Frederiks begonnen koor en dwarsschip, welke onderdelen na 1731 zijn afgebroken.
Rechthoekig gebouw met zadeldak tussen puntgevels.
Traptoren in de zuidwesthoek. Inwendig over de beneden- en bovenverdieping kruisribgewelven. Op de verdieping een eikehouten schouw, 1712, met schoorsteenstuk, omgeven door wapens.